Burgerparticipatie aan de basis van woonzorgcentrum De Borgstee

Wij spraken met Cees Hesse, oud-voorzitter van de vereniging Dorpsbelang Vledder en voorzitter van Stichting Onderdak Vledder. Dorpsbelang is de initiatiefnemer van De Borgstee, een zelfstandig woonzorgcentrum voor senioren met een mix van reguliere en zorgwoningen. Een inspirerend gesprek over hoe een dorp zijn eigen visie op zorg werkelijkheid heeft gemaakt.

Hoe is het gestart?

‘We zijn in 2012 begonnen, maar niet vanuit het idee om een woonzorgcentrum te ontwikkelen. We waren in die tijd namelijk in de veronderstelling dat dit er al zou komen, omdat er al ontwerpen voor een nieuw woonzorgcentrum waren, gemaakt door een zorginstelling en woningcorporatie. Vanuit Dorpsbelang begonnen we met zogenaamde buurtgesprekken om burgerparticipatie handen en voeten te geven. Het beleidsdenken maakte een omslag van ‘zorgen voor naar zorgen dat’. Dat werkte hier lokaal door bij de gemeente: subsidies werden herzien en we dachten: Wat gaat dit betekenen voor het welzijnswerk in Vledder? Elke buurt werd uitgenodigd voor buurtgesprekken, totaal zijn dat tien buurten. Er kwamen per buurt 25 tot 30 mensen op af. We hebben een presentatie gegeven over o.a. het scheiden van wonen en zorg. De vraag was welke consequenties dit kan hebben en hoe kijken jullie daar tegenaan. We hebben ervoor gekozen om alleen met de dorpsbewoners om tafel te gaan, dus zonder gemeente en zorginstellingen.’

Waarom?

‘Juist om vrijuit te kunnen denken zonder kaders en vanuit visie en behoefte, en zo te komen met oplossingen. Vervolgens hebben we een klankbordgroep geformeerd, 26 mensen meldden zich hiervoor spontaan aan in leeftijd variërend tussen 26 en 80 jaar. Die hebben met elkaar een soort rode draad getrokken. We hebben daarop een sterkte-zwakte analyse gemaakt. Wat zijn onze voorzieningen, dus alle algemene, sociale en zorgvoorzieningen? Dit is geanalyseerd, en teruggekoppeld in de buurtgesprekken. In die tijd speelde ook de keuzevrijheid in zorgaanbieders. Mensen vroegen zich af wie hen objectief kon informeren over waar men voor welke zorg terecht kon. Dat is voor ons aanleiding geweest om een informatie- en contactcentrum op te bouwen, dat 5 dagen per week open is in de bibliotheek in het dorp: ‘Naobuur’. De welzijnsorganisatie organiseert ook dagelijks activiteiten, van een praatcafé tot breigroep, mensen kunnen elkaar daar ontmoeten. Daarmee hebben wij bereikt dat de bieb in het dorp bleef, een plek waar de mensen bij elkaar kunnen komen. Naobuur wordt volledig gedraaid door vrijwilligers. Ook is er de Naobuurtbus, hiervoor zijn er ook mensen uit het dorp beschikbaar als chauffeur.’

Wat heeft het verschil gemaakt?

‘We zijn steeds vanuit de inwoners van Vledder blijven redeneren en denken. Twee derde van de bevolking hier is lid van de vereniging Dorpsbelang. We hebben er echt voor gewaakt dat we afdreven van wat er leefde in de dorpsgemeenschap. Steeds terugkoppelen en toetsen met halfjaarlijks nieuwsbrieven, ledenvergaderingen en buurtgesprekken. Van tijd tot tijd was de vergaderruimte te klein om allen gelijktijdig te informeren en werden er extra vergaderingen belegd.’

Burgerparticipatie aan de basis van woonzorgcentrum De Borgstee

Foto: Peter van Beek

Klinkt als van een leien dakje…

‘In 2016 bleek dat het oorspronkelijke plan van een woningcoöperatie en zorgorganisatie voor het woonzorgcentrum door fusieperikelen niet doorging. Toen hebben we het hele dorp bij elkaar geroepen en kwam de vraag: kunnen we niet zelf wat? Tja, ga er maar aan staan. We hebben gezegd: ga het maar uitzoeken. Dat begint met gesprekken met potentiële financiers. Dat leidde alleen maar tot bedenkingen ook vanwege de ligging van Vledder.

We kwamen bij toeval in contact met de oud-eigenaar van een bouwbedrijf. Hij wilde weten wat we deden en het klikte wel. Hij maakte op basis van onze programmatische eisen en de door de gemeente vastgelegde randvoorwaarden een schetsontwerp.’

Hoe maak je het financieel haalbaar?

‘De banken hebben een beleidskader voor particuliere hypotheken en voor het MKB, maar niet voor burgerinitiatieven. Wij als Dorpsbelang hadden geen track record dus het risico werd te groot gevonden. Desondanks hebben we het schetsontwerp gepresenteerd aan de inwoners van Vledder. Het schetsontwerp werd heel enthousiast ontvangen. We hebben ook aangegeven dat de financiering moeilijk lag. Toen stak er iemand zijn vinger op: maar Cees, kunnen we niet vanuit het dorp meebetalen? Die avond kreeg ik 25 mailtjes. Daarop heb ik een financieel deskundige en fiscalist gevraagd deze mensen voor te lichten over het verstrekken van een lening en de vorm waarin dit zou kunnen. Die samenspraak is ontstaan tussen die 25 mensen en die twee deskundigen. Na afloop kreeg iedereen een lege envelop mee, en de vraag of men een obligatielening zou willen verstrekken van € 5000 of een veelvoud daarvan. Binnen 4 weken hadden we drie ton aan toezeggingen. Dan gaat het kriebelen. Aan het eind van het liedje waren 52 dorpsgenoten bereid een obligatielening te verstrekken. Dit heeft in totaal € 850.000 opgeleverd. Dat was fantastisch. Dat was een deel van het bedrag, hoe kwamen we nu aan de rest? Bij een voordracht van Saskia van Alphen van Heidemij ben ik op haar afgestapt en gevraagd naar haar ervaringen met burgerparticipatieprojecten. Via haar zijn nieuwe contacten gelegd en is Heidemij ook als medefinancier naar voren getreden.

Uiteindelijk is dit gebouw gefinancierd door inwoners van Vledder, verenigd in de Coöperatieve Vereniging Obligatiehouders woonzorggebouw Vledder U.A., Heidemij, Drentse Energie organisatie en Triodos Bank. De bank had wel vragen over hoe de particulieren die instapten aan het geld kwamen.’

Wij spraken inspirerende professionals en ouderen over wonen, zorg en welzijn voor ouderen. Zij laten zien hoe weerbarstig de praktijk is en hoe zij met visie, durf en volharding een weg vinden. Dit interview is onderdeel van het magazine. Het magazine is nu gratis te downloaden.

Had je dat zo ingeschat?

‘Nee. We hebben toen via Triodos bank de hulp van een jurist ingeschakeld om te kijken hoe we het risico op witwassen konden uitbannen. Gekozen is voor een werkwijze waarin alleen sprake is van gescreende, bancaire overboekingen. Voor Triodos was dat toereikend om een hypotheek te verstrekken. Triodos was geboeid door de wijze waarop de burgerparticipatie vanaf 2012 in het dorp gestalte had gekregen. Het gaf hen vertrouwen in de initiatiefnemers.

Het geheel kostte € 2,8 miljoen (zorggedeelte). Wij hebben de grond gekocht van de gemeente tegen het commerciële tarief. De grondrechten voor de koopappartementen hebben we direct doorverkocht aan de bouwer met de afspraak dat bij verkoop van 12 van de 16 woningen automatisch het zorgdeel zou worden gebouwd. We hadden een vast financieel budget en de uitwerking vond plaats in bouwteamverband. Een voordeel is dat er veel kennis is in het dorp. Hiervan is gebruik gemaakt. Een groep van zeven mensen gaf collectief leiding, elke week vond in deze groep terugkoppeling plaats. Daarin zat de kracht om de tegenslagen die we ook zeker hadden op te vangen, te delen en verder te gaan. Twee mensen uit deze groep namen deel aan de wekelijkse bouwvergaderingen.

Toen het om de kleurstelling ging, hebben we ervoor gekozen vier dorpsgenoten te vragen, waaronder een bloemist om ons te adviseren inzake kleurstelling in het interieur. Zo hebben we de mensen gezocht en commissies geformeerd. Iedereen zat in een adviesrol, de beslissing lag bij het bestuur. We hebben weinig frictie gehad. Over de naam van het woonzorgcentrum ook, iedereen mocht een naam bedenken. Een commissie heeft vervolgens bij het bestuur drie namen aangedragen en onderbouwd. Het bestuur heeft het advies overgenomen. Binnen en buiten staat hier ook glaskunst van een regionale kunstenaar, deze symboliseert ‘samenspraak’. Het bouwbord is onthuld door inwoners uit het dorp tussen 3 en 92 jaar. Met elkaar. Op die manier kom je in de krant.

We hebben het allemaal zelf gedaan, alleen voor de directievoering hebben we iemand uit de regio betrokken. In de prijsbepaling hebben we gebruik gemaakt van de koop- en huurappartementen. De niet rendabele top hebben we goed verdeeld, wij kunnen hier verhuren onder de liberalisatiegrens. Wij kunnen hier alles verhuren onder de € 750,--. We willen voorkomen dat we dorpsgenoten om financiële redenen zouden moeten uitsluiten van het wonen in De Borgstee.

Dorpsbelang Vledder heeft de stichting Onderdak Vledder opgericht waarin het beheer, exploitatie en onderhoud is ondergebracht van De Borgstee.

Nadat de financiering medio 2019 rond was heeft stichting Onderdak Vledder de grond gekocht. In januari 2020 is de bouw van een gasloos, energieneutraal gebouw gestart, in februari 2021 is deze afgerond. Het dorp is d.m.v. stichting Onderdak Vledder eigenaar van De Borgstee.’

'Mensen hebben niet het gevoel dat ze in een zorgcentrum zitten, maar ervaren wel de geborgenheid.'

Cees Hesse, oud-voorzitter van de vereniging Dorpsbelang Vledder en voorzitter van Stichting Onderdak Vledder

Wat is de belangrijkste succesfactor?

‘Solidariteit. Iemand vroeg wat is het rendement. Toen zei een ander: Moeten we het daar nou over hebben, of hebben we het over solidariteit? Het is toch het resultaat van de buurtgesprekken. Saamhorigheid en gevoel van wederkerigheid, anders kan ik het bijvoorbeeld niet verklaren dat 52 mensen dit doen. Naoberschap. Daarnaast is belangrijk dat je een verhaal hebt, je kunt presenteren en allerlei gremia kunt informeren en overtuigen.

Het is hier gelukt, omdat wij vanaf het begin een gemeenschappelijk belang hebben onderkend. Wat hebben we nodig om met plezier in Vledder te kunnen blijven wonen. Dus wij hadden een gezamenlijk iets. Dan is de vraag: hoe geef je dat vorm? Toen we begonnen waren mensen onzeker of ze hier konden blijven wonen als ze ouder werden. Dat, in combinatie met collectief leiderschap. Een sturende hand, anders komt het niet van de grond. Wij hebben dit initiatief daarnaast vormgegeven vanuit behoefte, niet vanuit een systeem. Wij staan los van zorgorganisaties en woningbouwverenigingen; zij zijn voor ons dienstverlenend. Mensen uit het dorp dingen laten oppakken, vergroot daarnaast de betrokkenheid en drukt kosten. Ook tijdens de bouw en bijvoorbeeld in het (tuin-) onderhoud.

De verbinding tussen De Borgstee, welzijnsorganisatie Naobuur, huisarts, wijkverpleegkundige en maatschappelijk werk is belangrijk. Mensen geven signalen af; ‘Heb je nog wat gehoord over iemand uit het dorp’, ‘ik maak me zorgen over die’. Dan wordt besproken of het iets is dat de welzijnswerker of wijkverpleegkundige moet oppakken. We krijgen van alle kanten signalen, en dan regelen we het gewoon. Er zitten geen ingewikkelde dingen omheen. Daar moet je het ook van hebben anders wordt het veel te duur. Alles wordt in systemen ondergebracht, we proberen daar uit te blijven. Het is mensgericht.’

Hoe is het te realiseren aantal bedden tot stand gekomen?

‘Op basis van een prognose zorgvraag in deze regio van een adviesbureau maar ook van Zilveren Kruis Achmea. We zaten al vroeg met Zilveren Kruis Achmea aan tafel: ‘We zijn met een leuk plan bezig, we zijn benieuwd of dit past in jullie inkoopbeleid’. Hoewel de eerste reactie was dat zij geen zaken deden met burgerverenigingen, raakten we niet uitgepraat en zitten we nu jaarlijks samen in Vledder en toetsen we steeds of wat we doen aansluit bij de ontwikkelingen. Dat toetsen is in alles beslissend, bepalend geweest. Zowel bij de inwoners als ook met samenwerkingspartijen. Dat geeft vertrouwen.

Uit de prognoserapportages kwam een zorgvraagontwikkeling van 36% in de leeftijdsgroep boven de 80 jaar in Vledder alleen. Op basis van de prognose was er nog behoefte aan 32 bedden. Toen hebben we dit besproken in relatie tot beleidskader “scheiden wonen en zorg” en besloten het aantal te halveren: 16 bedden. Voor de exploitatie van de zorg was dit te weinig. Daarom hebben we dan ook aan de koopappartementen het koppelbeding toegevoegd waarin staat dat ze de zorg afnemen bij de door ons gecontracteerde zorgaanbieder NNCZ.

Het gebouw omvat De Borgstee met 16 zorgappartementen en 3 ELV kamers (‘logeerkamers’) en 16 koopappartementen. We hebben 8 zorgappartementen en de 3 ELV kamers verhuurd aan NNCZ. De andere zorgappartementen verhuren we zelf om zeggenschap op het gebruik te waarborgen. Inwoners van Vledder krijgen voorrang.’

Hoe ziet de organisatie van dit alles eruit?

‘De gewenste governance hebben we besproken met een lector van de Hanzehogeschool die hiermee bezig is. Voor ons is het behoud van zeggenschap van de dorpsgemeenschap cruciaal. De zorg wordt geleverd door NNCZ, de Noord Nederlandse Coöperatie van Zorgorganisaties. Wij hebben geen professionele zorgverantwoordelijkheid. Dorpsbelang Vledder heeft de governance structuur wel zo opgebouwd dat de RvB van de NNCZ jaarlijks verantwoording aflegt over de geleverde kwaliteit van zorg aan de inwoners van Vledder in de Algemene Ledenvergadering van Dorpsbelang Vledder.

De Algemene Ledenvergadering is de paraplu waaronder alles samen komt en waarin alle vanuit Dorpsbelang Vledder ontsproten zorg en welzijn stichtingen jaarlijks het dorp informeren over hun reilen en zeilen. Het laatste woord is aan de inwoners van Vledder!’

Krijgt dit al navolging elders?

‘Iedereen wil maar iedereen roept ook wie neemt dan het voortouw? Wij hebben dat gewoon gedaan. En niet eens met het idee dat we een woonzorgcentrum zouden gaan bouwen. Het is meer een uitkomst van een in gang gezet samenspraakproces in de dorpsgemeenschap. Dan groeit er iets.

Komt een boer hier uit de buurt met een trekker voorrijden met zijn meubilair erop: ‘ik kom hier wonen’. Mensen hebben niet het gevoel dat ze in een zorgcentrum zitten maar ervaren wel de geborgenheid. Laatst kwam er iemand die zei, ik ken hem niet meer terug. Hij kwam nooit meer de deur uit. Nu hij hier woont, gaat hij op familiebezoek. Het is een voorbeeld hoe je kracht hervindt als je steun ervaart en randvoorwaarden worden ingevuld, zo ontstaat er nieuwe energie.’

Wat maakt De Borgstee in jouw ogen bijzonder?

‘Het mooie is dat mensen hier niet meer weg hoeven, niet uit het dorp maar ook niet uit De Borgstee. Mensen hebben een indicatie van minimaal ZZP 4 t/m palliatief. De verzekeraar geeft ons de faciliteit dat we alles mogen doen. Als je hier woont, is het de bedoeling dat je je eigen leefstijl kunt voortzetten. Dus als jij om 11.00 uur wilt ontbijten in plaats van 09.00 uur, dan doe je dat. Er is hier geen kapper, geen winkeltje; als je dat allemaal in het gebouw onderbrengt, worden mensen inactief. Als je koekjes wilt, ga je die maar in het dorp halen. Je bent en blijft een dorpsgenoot. Koken gebeurt samen in de huiskamers.
We proberen het dorp er volop bij te halen. Met Sint Maarten en Kerst, komen kleine kinderen naar De Borgstee. De kunstwerken zijn betaald door een groep jongelui uit het dorp, verenigd in de oudjaarvereniging De Oliebol.

In het dorp ligt door het langer thuis blijven wonen vereenzaming op de loer. We anticiperen daarop door hen uit te nodigen voor deelname aan activiteiten in De Borgstee. Er is voor elk wat wils. Voorts heeft Dorpsbelang fondsen geworven voor verbouwing van een gebouw bij de kerk om daar dagbesteding te organiseren. Dit is voor iedereen, met of zonder indicatie, dat maakt niet uit. Met elkaar streven we naar een inclusieve dorpsgemeenschap.’

Hét magazine over wonen, zorg en welzijn voor ouderen

Dit interview is onderdeel van hét magazine over wonen, zorg en welzijn voor ouderen. Wij spraken inspirerende professionals en ouderen. Zij laten zien hoe weerbarstig de praktijk is en hoe zij met visie, durf en volharding een weg vinden.

Lees hier de andere interviews terug:

Zet in op het sociaal weefsel van wijken met Gea Sijpkes.
Bijna 100 partijen werken samen aan een seniorvriendelijk Rotterdam met Susan Korthagen.
Nieuwe seniorenhuisvesting inpassen in bestaande woonwijken met Ronald Leushuis.
De drive om met de grote vraagstukken aan de slag te gaan is de basis met Monique Boeijen en Gea Veldmeijer.
Hoe gaan gezinnen met een migratieachtergrond om met ouder worden? met Ali Ercanoglu.
Het leven is niet maakbaar, maar je kunt wel keuzes maken met Marion van Hees.
Radicaal integraal samenwerken in de wijk, met welzijn als verbindende schakel met Roxana Asmus.

Wil je verder van gedachten wisselen over jouw uitdagingen over de zorg en huisvesting voor senioren? We praten er met plezier met je over in een eerste kennismaking. Wil je een afspraak inplannen? Neem in dat geval contact met ons op.

Meer inzichten

Blog

Neem contact op met

Ernst Brandsen

Senior adviseur Zorg

Simone Swartjes

Senior adviseur Zorg

Alle mensen

Neem contact op met

Ernst Brandsen

Senior adviseur Zorg

Simone Swartjes

Senior adviseur Zorg

Alle mensen

Werken aan transities

Impact

Opleiden

Wie we zijn

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Impact

Onze resultaten bij opdrachtgevers

Werken bij

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Waar wij aan werken

Wie we zijn

Impact op morgen

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Interviewreeks Burgerparticipatie aan de basis van woonzorgcentrum De Borgstee

Hoe is het gestart?

Waarom?

Wat heeft het verschil gemaakt?

Klinkt als van een leien dakje…

Hoe maak je het financieel haalbaar?

Had je dat zo ingeschat?

Wat is de belangrijkste succesfactor?

Hoe is het te realiseren aantal bedden tot stand gekomen?

Hoe ziet de organisatie van dit alles eruit?

Krijgt dit al navolging elders?

Wat maakt De Borgstee in jouw ogen bijzonder?

Hét magazine over wonen, zorg en welzijn voor ouderen

Meer inzichten

Second opinion op strategisch huisvestingsplan biedt zorgbestuurders scherpte en zekerheid

Een ziekenhuis is meer dan een reparatiefabriek

Ontwerpers en makers van ontmoeting gezocht!

Bekijk alle inzichten

Neem contact op met

Ernst Brandsen

Simone Swartjes

Neem contact op met

Ernst Brandsen

Simone Swartjes