Belangen vormen de motor van samenwerking. Ze sturen gedrag in samenwerkingsrelaties, bepalen of organisaties of mensen energie en capaciteit stoppen in een samenwerking. Ze zijn medebepalend voor het eventuele succes van een samenwerkingsrelatie.
In een samenwerking gaat het erom recht te doen aan ieders belangen. Als dat niet gebeurt, gaan partijen dwarsliggen, haken ze af of gaan ze elkaar tegenwerken. Het is de kunst om met respect voor elkaars belangen te komen tot oplossingen die in ieders belang zijn. Er is een denk- en onderzoekstraditie waarin dit denken in belangen centraal staat. Dat is de wereld van 'mutual gains' en onderhandelen.
De gouden driehoek
Een belang is iets waaarmee iemans voordeel of zelfs (levens)geluk gemoeid is. Een keuze voor een vraagstuk, oplossing, kans of vorm komt zelden uit de lucht vallen. De belangen bepalen hoe partijen naar het vraagstuk kijken, hoe ze het definiëren en percipiëren. Pas wanneer je van de ander weet waar het echt om draait, kun je met hem meedenken. En alleen wanneer de belangen inzichtelijk worden, kun je samen op zoek gaan naar win-winoplossingen, de zogenoemde gouden driehoek. Zo begrijp je beter waarom bepaalde oplossingen een no-go-area zijn.
Win-Win
Om in een gesprek van standpunt naar belang te komen, is het belangrijk dat partijen met elkaar de ‘waaromvraag’ blijven stellen. Maar voordat partijen elkaar die vraag gaan stellen, moeten ze eerst weten wat de intentie van die vraag is. Het moet duidelijk zijn dat de intentie is om een win-winoplossing te vinden, anders geven partijen geen openheid van zaken. Het streven naar winst voor de eigen organisatie hoeft dus niet over boord te worden gezet. Werken aan vertrouwen door oprecht interesse in elkaar te tonen, transparantie zijn over je voornemens en vechten voor de betrouwbaarheid van jouw organisatie, zijn daarbij onmisbare factoren.
Belangen zijn de motor
Belangen vormen de motor van samenwerking. Ze sturen gedrag in samenwerkingsrelaties, bepalen of organisaties of mensen energie en capaciteit stoppen in een samenwerking. Dus: ze zijn medebepalend voor het eventuele succes van een samenwerkingsrelatie.
De ervaring leert dat in iedere situatie meer soorten belangen tegelijkertijd impliciet en soms expliciet meespelen.
Maatschappelijke belangen, organisatiebelangen en persoonlijke belangen zijn dus altijd aan de orde. Een goede samenwerking onderscheidt zich erdoor dat professioneel wordt omgegaan met die belangen.
Organisatiebelangen
Deze zijn veelal gekoppeld aan de doelen en kernwaarden van de organisatie. Waartoe is de organisatie er? Welke waarde(n) voegt ze toe? Hoe verdienen betrokken organisaties hun geld? Waar worden ze beter van?
Individuele belangen
Ook persoonlijke overtuigingen, drijfveren en belangen spelen in ieder proces een rol. Alleen in theorie kun je de mens en de functionaris loskoppelen. In de praktijk spelen persoonlijke belangen, zoals idealen, carrière, reputatie, angst, gezichtsverlies en gewin altijd een rol.
Collectieve belangen
Collectieve middelen en ruimte staan vrijwel altijd op het spel. In een complete context gaat het om de collectieve belangen van burgers, bewoners, patiënten, gedetineerden, cliënten, et cetera. Ook al zitten deze belanghebbenden vaak niet letterlijk aan tafel, hun collectieve belangen spelen altijd een rol. In dit verband is het goed onderscheid te maken tussen 'belangen' en 'standpunten'.
Doordat het moeilijk is om de werkelijke belangen goed te doorgronden - zeker als de samenwerking zich in een beginstadium bevindt en de partijen de kaarten doelbewust of uit onzekerheid voor de borst houden - kan een schimmig woordenspel ontstaan dat uitmondt in spraakverwarring.