Blog Vergroot de slagingskans van je fusie of overname door een afgewogen partnerkeuze

Jaarlijks melden zich volgens cijfers van de NZa ongeveer honderd tot tweehonderd zorginstellingen met plannen voor een fusie of overname. Alhoewel de precieze percentages verschillen, wordt in het algemeen aangenomen dat meer dan de helft van alle voornemens niet de beoogde economische meerwaarde oplevert, of vroeg of laat zelfs strandt. Hoe groter de mate van integratie, hoe complexer en hoe groter de gevolgen voor de organisatie en de zorgverlening als het mis gaat.

Toegevoegd door Marenthe Wolffensperger op 17 januari 2024

De keuze voor een partner met de juiste fit vormt een belangrijke succesfactor, maar is tegelijk niet eenvoudig. Door jezelf vooraf de juiste vragen te stellen vergroot je de kans op een geslaagde fusie of overname. Waar moet je op letten?

Vraag je af waarom je wil samenwerken

Een fusie of overname is geen doel op zich, maar een middel om de strategische doelstellingen van een organisatie te realiseren. De keuze voor een fusie, overname of andere samenwerkingsvorm begint dan ook bij de vraag waarom, waarom op deze manier en waarom nu? Welk vraagstuk lossen we op? Strategische motieven voor een fusie of overname kunnen bijvoorbeeld zijn continuïteit van zorg of de organisatie, het vergroten van marktaandeel, efficiencyvoordelen of specialisatie.

In de praktijk zijn motieven vaak niet alleen rationeel, maar spelen ook persoonlijke overtuigingen en wensen een rol. Het is de kunst om per argument vóór fusie of overname te onderbouwen waarom het steekhoudt in het licht van de strategische doelstellingen. Stel jezelf daarbij ook de vraag welke alternatieven er zijn. Het kan behulpzaam zijn een beperkt aantal hypotheses over de belangrijkste meerwaarde en risico’s van de fusie of overname te formuleren en deze gericht te onderzoeken. Dan kan worden voorkomen dat er later in het besluitvormingsproces aanvullende analyses moeten worden uitgevoerd. Iets wat zich in de praktijk geregeld voordoet.

Vergroot slagingskans van je fusie of overname door afgewogen partnerkeuze

Beoordeel de fit met een mogelijke partner aan de hand van een aantal kritieke succesfactoren

Pas als duidelijk is dat een fusie of overname past bij de strategische doelen van de organisatie, kunnen mogelijke partners worden verkend. Hoe kom je tot de beste fit? Dit vraagt om een doordacht afwegingskader, gebaseerd op de eigen doelen, criteria en randvoorwaarden. Zulke afwegingskaders richten zich doorgaans allereerst op de strategische, financiële en productportfoliofactoren, die meetbaar kunnen worden gemaakt en als het ware ‘van een afstand’ kunnen worden beoordeeld. De combinatie moet bijvoorbeeld aan bepaalde volumenormen voldoen, of de relatieve kosten van de overhead met X procent kunnen verlagen.

Het is, zeker bij een hoge mate van integratie, echter minstens zo belangrijk bij de ander naar binnen te stappen en een vergelijking te maken op operationele, culturele en personele factoren. Deze kritieke succesfactoren leggen bloot of de beide organisaties echt bij elkaar passen. Zij vormen de verschillende lagen die in de verkenning van een mogelijke partner kunnen worden afgepeld:

De strategie: de eerste vraag is of een potentiële partner bij de organisatie past als het aankomt op de visie, missie en strategische doelstellingen. Ook de visie op zorg vormt hier een belangrijke factor. Bedenk je daarbij wat de fusie of overname concreet moet opleveren, en ook wat je als partners zou willen inbrengen. Zeker in het geval van een fusie is een zekere balans hierin tussen de organisaties essentieel; je moet ook durven (op)geven.
De structuur: vraag jezelf ook af in hoeverre de organisatie-inrichting en wijze van en visie op besturing bij elkaar passen. Zijn de organisaties op eenzelfde manier gestructureerd? Groei vormt een risico voor de bestuurbaarheid van een organisatie. Blijft een organisatie ook na integratie wendbaar en bestuurbaar? Bestaat er eenzelfde beeld over hoe besluitvorming moet lopen? En wie komen er aan de bestuurlijke tafel?
De uitvoering: bedenk dat organisaties ook op het niveau van de uitvoering bij elkaar moeten passen. Wat bijvoorbeeld als de organisaties heel verschillende zorg leveren? Zijn werkprocessen verenigbaar, hoe zijn taken en functies belegd en met welke systemen wordt gewerkt? In een tijd waarin digitalisering in veel organisaties hoog op de bestuurlijke agenda staat, neemt de kans op (te) hoge transitiekosten bij een fusie of overname toe. Systemen en administraties zijn bijvoorbeeld moeilijk verenigbaar, of organisaties hebben net een forse investering in hun digitale infrastructuur achter de rug. Tegelijkertijd kan een fusie ook het momentum geven om gezamenlijk de digitaliseringsagenda met kracht door te zetten.
De cultuur: het is niet onbekend dat cultuurverschillen één van de grootste risico’s op een mislukte fusie of overname met zich meebrengen. Wanneer de culturen binnen organisaties teveel verschillen is dat niet eenvoudig op te lossen. De bestuurscultuur, verschillende normen en waarden, een verschil in formaliteit, onderlinge omgang tussen de medewerkers, wij-zij-denken en verschil in focus op kwaliteit of kwantiteit kunnen samengaan allemaal bemoeilijken. Ook de aard van de organisaties speelt hier een rol, bijvoorbeeld wanneer een organisatie een specifieke doelgroep of godsdienstige inslag heeft.
De mens: in een organisatie maken mensen het werk. Ook bij een fusie of overname zijn relaties onmisbaar, zeker daar waar de beslissingen worden genomen. Een geslaagde fusie of overname rust op vertrouwen, transparantie en een persoonlijke klik. Verrassingen, verborgen agenda’s, maar bijvoorbeeld ook heilige huisjes en stokpaardjes kunnen de verhoudingen op elk moment in het proces onder druk zetten.

Kritieke succesfactoren bij een fusie of overname, geïnspireerd op de elementen van het DOR-model

Plaats ook landelijke transities in het juiste perspectief

Met de komst van grote zorgakkoorden (bijvoorbeeld IZA en GALA) is de roep om samenwerking meer aanwezig dan ooit. Waar samenwerking, en zeker fusies en overnames, voorheen vooral werden gezien als nadelig voor de keuzevrijheid van cliënten, wordt samenwerking nu vooral gezien als oplossing om de betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg te kunnen borgen. We zien een vraag om – zij het onderbouwde - concentratie in de acute zorg, en ook in andere sectoren zoals de jeugdzorg en de VVT worden zorginstellingen door beleidskeuzes bewogen naar concentratie.

Wij verwachten dan ook dat het aantal fusies en overnames de komende tijd zal toenemen. De huidige maatschappelijke ontwikkelingen voegen een nieuw perspectief toe aan het eerder beschreven afwegingskader. Hierdoor lopen zorginstellingen ook het risico dat de afweging om een fusie of overname aan te gaan teveel wordt beïnvloed door externe factoren. Het is slim hier bedachtzaam op te zijn en de keuze voor een fusie of overname te maken met oog op de eigen strategie en de daarmee samenhangende mogelijke alternatieven binnen de context van de maatschappelijke ontwikkelingen.

Wat kan TwynstraGudde voor je betekenen?

Bij TwynstraGudde hebben we veel ervaring met strategie- en procesbegeleiding bij fusies en overnames in de zorg. Heb je vragen over onze aanpak of wil je weten wat wij voor jou en je organisatie kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op. Wij denken graag met je mee.

Op de hoogte blijven van fusies en overnames door TwynstraGudde?

De komende tijd zullen wij regelmatig artikelen publiceren over onze ervaring met en onze visie op fusies en overnames. Wil je hiervan op de hoogte gehouden worden? Geef je hieronder op en je ontvangt als eerste bericht hierover.

Meer inzichten

Blog

Aan de slag met een fusie of overname

Douwe Hatenboer

Partner Zorg

Huub Raemakers

Partner Zorg

Jasper Oudshoorn

Aviseur Zorg

Marenthe Wolffensperger

Adviseur Zorg

Alle mensen

Aan de slag met een fusie of overname

Douwe Hatenboer

Partner Zorg

Huub Raemakers

Partner Zorg

Jasper Oudshoorn

Aviseur Zorg

Marenthe Wolffensperger

Adviseur Zorg

Alle mensen

Werken aan transities

Impact

Opleiden

Wie we zijn

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Impact

Onze resultaten bij opdrachtgevers

Werken bij

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Waar wij aan werken

Wie we zijn

Impact op morgen

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Blog Vergroot de slagingskans van je fusie of overname door een afgewogen partnerkeuze

Vraag je af waarom je wil samenwerken

Beoordeel de fit met een mogelijke partner aan de hand van een aantal kritieke succesfactoren

Plaats ook landelijke transities in het juiste perspectief

Wat kan TwynstraGudde voor je betekenen?

Op de hoogte blijven van fusies en overnames door TwynstraGudde?

Meer inzichten

Toezichthouders willen meer grip op kleine fusies en overnames

Vertrouwen en vertrouwen bij fusies en overnames in de zorg

Drie essentiële stappen bij fusies en overnames

Bekijk alle inzichten

Aan de slag met een fusie of overname

Douwe Hatenboer

Huub Raemakers

Jasper Oudshoorn

Marenthe Wolffensperger

Aan de slag met een fusie of overname

Douwe Hatenboer

Huub Raemakers

Jasper Oudshoorn

Marenthe Wolffensperger