Reframing binnen de maatschappelijke context

Deze stap lijkt creatief en abstract, maar vormt ook de belangrijkste sleutel tot een doorbraak van het vraagstuk. In dit blog zoom ik daarom iets specifieker in op deze stap. Wat wordt opnieuw ontworpen? Op welke manier kom je tot een frame? En: zijn er verschillende smaken van een goed werkend frame? Spoiler alert: ja, die zijn er.

Context

Bij TwynstraGudde passen we Design Thinking toe op de grote, complexe (sociaal-)maatschappelijke vragen van onze opdrachtgevers. We hanteren hiervoor de term social design. Wij doen dit omdat we zien dat deze vragen:

In verbinding staan met een (vaak onzichtbaar) woud van andere vragen en betrokkenen. En de verantwoordelijkheid onduidelijk of veranderlijk is.
Vragen om anders denken. De huidige manier van denken houdt deze vragen in stand.
Niet verder komen met jumping to solutions.

(Social) designers onderzoeken en analyseren dit soort vragen op andere manieren dan wij in de organisatorische en maatschappelijke context van onze opdrachtgevers gewend zijn. Wanneer wij de ontwerpaanpak volgen, leidt dit in onze projecten regelmatig tot een herontwerp van het bestaande perspectief op de vraag: een nieuw frame. Het is goed om te benoemen dat aan deze stap in het ontwerpproces meerdere stappen vooraf zijn gegaan. Door het verrichten van empathisch onderzoek, leren en begrijpen we wat bestaande en mogelijk nieuwe betrokkenen drijft. Met een nieuw frame komen we later in het ontwerpproces tot prototypes, die we testen en iteratief verbeteren. Stappen waar ik in de tekst hierna niet verder op in ga, maar die essentieel zijn om te kunnen komen tot een werkend nieuw frame.

Door reframing ontstaat mentale ruimte, om in een gezamenlijk proces met betrokkenen te ontdekken welke nieuwe oplossingsrichtingen mogelijk zijn. Omdat een complex maatschappelijk vraagstuk zich niet laten begrenzen, hebben uiteenlopende betrokkenen onvermijdelijk een verschillende perceptie van dit vraagstuk. Het ontwerpen van nieuwe, gezamenlijke percepties is daarom een productieve manier om tot elkaar te komen en een stap vooruit te zetten. Aan de hand van enkele voorbeelden schets ik hieronder hoe reframing kan werken in onze maatschappelijke context. De manieren waarop deze frames werken lopen uiteen van conceptueel tot concreet.

Frames

Mag Stad
In 2013 werd in de eerste troonrede van Koning Willem-Alexander opgeroepen tot het versterken van de participatiemaatschappij. Op alle overheidsniveaus in Nederland werd dit signaal opgevat als een opgave om taken van overheden aan inwoners over te laten, of inwoners aan te sporen tot actie.

De vraag “Welke initiatieven nemen inwoners nu al en hoe verhouden wij ons hier op dit moment toe?” werd binnen deze opgave niet gesteld. Maar om te weten welke initiatieven we aan de maatschappij willen en kunnen overlaten, is het belangrijk om te weten hoe, wanneer en waarom mensen op dit moment participeren.

Deze onduidelijke context stelde TwynstraGudde daarom samen met social designer Tabo Goudswaard ter discussie met het frame Mag Stad. Een bepaald gebied werd gedurende een specifieke periode omgedoopt tot Mag Stad, waar de huidige, initiatiefrijke maatschappij op een open manier wordt onderzocht. Bestaande burgerinitiatieven en initiatiefrijke burgers worden in beeld gebracht, waarna ambtenaren de vraag krijgen wat zij hiervan vinden. Dit biedt niet alleen inzicht in hoe participatie op dit moment al werkt, maar biedt ook reflectie op hun eigen manieren van denken en werken ten opzichte van deze initiatiefnemers.

Het frame werkt in dit geval als mentale onderzoeksruimte, meer dan als nieuwe betekenis van het begrip ‘participatiemaatschappij’; reframing op een conceptuele manier.

Buurbouw
We kunnen reframing ook toepassen op de centrale betekenis van de vraag. Een goed voorbeeld van een project waar het frame op deze manier werkt is de Buurbouw. In Amsterdam wordt op dit moment het project A9 Holendrecht-Diemen gerealiseerd. Bij de start van de werkzaamheden in 2015 onderzocht collega André Schaminée samen met social designers Tabo Goudswaard en Vera Winthagen of het project niet vanuit hinderbeperking, maar vanuit meerwaarde ten opzichte van de omgeving zou kunnen worden bekeken. Al snel bleek uit het empathisch onderzoek dat infrastructuur en mobiliteit voor de mensen in deze omgeving geen thema’s zijn die hen bezig houden. Thema’s als werkgelegenheid en talentontwikkeling wel.

Dit leidde tot het idee om het gehele infrastructuurproject te reframen naar een tijdelijke economie. Een economie waar mensen in de omgeving onderdeel van kunnen worden door het indienen van ideeën waar zowel project als omgeving van profiteren. Het centrale aspect van de vraag (het infraproject zelf) werd dus voorzien van een nieuw frame. Alle ingediende ideeën, nieuwe oplossingen die ontstonden en nieuwe betrokkenen die in beeld kwamen, waren het gevolg van het werken vanuit het nieuwe frame.

Escape Room
We kunnen ook een aspect binnen het vraagstuk reframen dat voldoende onbenut potentieel biedt om het vraagstuk open te breken. Een voorbeeld van een project waarin reframing op deze manier heeft gewerkt is de Escape Room in de raadzaal.

In 2017 onderzocht ik hoe de kloof tussen jongeren en de lokale politiek verkleind kan worden. We hebben er in dit geval niet voor gekozen om deze kloof zelf te reframen, zoals in het vorige voorbeeld wel het geval was. Bij het onderzoeken van het vraagstuk constateerden we een aantal specifiekere zaken die aanleiding gaven tot een nieuw frame.

Zo bleek dat jongeren zelden tot nooit in raadzalen komen, en dat deze raadzalen zelf het grootste gedeelte van de tijd niet worden gebruikt. De raadzaal bood daarmee groot onbenut potentieel.

Dit hebben we weten aan te boren door de raadzaal te reframen naar een Escape Room, een ruimte waar jongeren intrinsiek willen zijn. Dit frame bleek te werken, jongeren stonden in de rij om zich in de raadzaal van hun gemeente te laten opsluiten. Ook raadsleden wilden graag meedoen en hielden zelfs hun partijpolitieke boodschappen achterwege. Hierdoor bleek ineens een wederzijdse maatschappelijke betrokkenheid te bestaan en de kloof was verdwenen.

B.O.M.
Een nieuw frame kan ook succesvol worden toegepast op een ander aspect; een specifieke groep betrokkenen. In een recent verkeersveiligheidsproject hebben wij op deze manier een nieuw frame ontwikkeld: de Basisschool Omgevingsmanager (B.O.M.).

In 2018 onderzocht TwynstraGudde samen met social designer Minke Dijkstra hoe de verkeersveiligheid in de basisschoolomgeving kan worden vergroot op haal- en brengmomenten. Gemeente, ouders en school kwamen met elkaar niet uit de vraag hoe (en wie) dit zou moeten verbeteren. De leerlingen van de school vormden geen onderdeel van dit gesprek, hoewel zij actief én enthousiast waren. Verder bleek dat ouders zich op het schoolplein niet laten aanspreken door andere ouders of leraren, maar wel door hun kinderen.

Het reframen van hun rol en betekenis zorgde voor een doorbraak: ze waren niet langer kwetsbare kinderen, maar werden nu omgevingsmanagers. De leerlingen zelf gaven invulling aan dit concept en hielden toezicht op de schoolomgeving vóór en na de bel. Ouders die zich niet aan de opgestelde regels hielden werden aangesproken.

Resultaat: het verkeersgedrag van de ouders verbeterde in de weken hierna significant. Het nieuwe frame zorgde daarmee concreet voor een verkeersveiligere schoolomgeving.

Conclusie

Reframen vormt een abstracte stap binnen een designproces. Binnen complexe, sociaal-maatschappelijke vragen kan deze stap zorgen voor een doorbraak. Met een goed frame kan iets dat vastzit op een hele nieuwe manier worden beschouwd. Dit opent de deur naar nieuwe oplossingen en mogelijk naar nieuwe betrokkenen. Op welk schaalniveau het frame gevonden wordt en wat hieruit gaat ontstaan is vooraf niet te zeggen.

Wat de hiervoor beschreven voorbeelden wel laten zien, is dat een nieuw frame op verschillende manieren kan werken én dat zowel bestaande als nieuwe betrokkenen hier onderdeel van willen zijn.

Ben je benieuwd of een nieuw, verbindend perspectief ook kan werken voor een complexe vraag waar jij voor staat? Wij beschikken over ruime ervaring en helpen graag om dit te verkennen.

Meer inzichten over Social Design

Essay

Neem contact op met

Pim Meijer

Senior adviseur Mobiliteit en Infrastructuur

Alle mensen

Neem contact op met

Pim Meijer

Senior adviseur Mobiliteit en Infrastructuur

Alle mensen

Werken aan transities

Maatschappelijke transities

Impact

Opleiden

Wie we zijn

Ontdek

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Impact

Onze impact

Onze resultaten bij opdrachtgevers

Werken bij

Maak kennis

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Waar wij aan werken

Wie we zijn

Impact op morgen

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Blog Reframing binnen de maatschappelijke context

Context

Frames

Conclusie

Meer inzichten over Social Design

Evalueren met hoofd en hart: hoe social design evaluaties kan verrijken

Stel in complexe situaties je aannames ter discussie, dan ben je veiliger

De landbouwtransitie: waarom lossen we het niet gewoon op?

Neem contact op met

Pim Meijer

Neem contact op met

Pim Meijer