Blog Personeelstekort VVT: is de oplossing minder ouderenzorg?

Steeds vaker spreek ik bestuurders uit de ouderenzorg die merken dat hun personeelstekorten zo groot worden, dat zij niet meer kunnen voldoen aan de regionale zorgvraag. De arbeidsmarktkrapte wordt (of beter: is) de bepalende factor voor de productieomvang van ouderenzorgaanbieders. Niet langer de zorgbehoefte van de inwoners. De Arbeidsmarktagenda 2023 spreekt over een tekort van 100 tot 125 duizend medewerkers. De aanzuigende werking door de toenemende kwaliteit die het CPB voorspelt (impact Kwaliteitskader zorg), maakt het probleem mogelijk nog groter. En de kwaliteitsverbetering van de thuiszorg moet nog op de politieke agenda komen.

Het valt op dat veelal wordt gekozen voor het intensiveren van klassieke HR-instrumenten

Bestuurders zien personeelstekorten als dé belangrijkste bedreiging voor het waarborgen van kwaliteit van zorg. En zijn op zoek naar duurzame oplossingen. Het valt op dat veelal wordt gekozen voor het intensiveren van klassieke HR-instrumenten zoals werving en selectie, retentie, opleidingen en uitbreiding van arbeidscontracten. Daarnaast is er aandacht voor de bedrijfsvoering: denk aan taakdifferentiatie, verschuiven van indirecte tijd naar directe tijd en zoeken naar de optimale groepsgrootte, bezetting en logistiek. Ook worden organisatievormen zoals zelfsturende teams heroverwogen: moet in tijden van personeelsschaarste personeel niet juist worden gevrijwaard van coördinatie en managementtaken, zodat zij hun tijd kunnen besteden aan cliënten? Allemaal maatregelen waaraan we natuurlijk keihard moeten werken om de kwaliteit van zorg te kunnen blijven waarborgen.

Het tekort aan personeel is echter te groot

Maar gaan deze maatregelen het personeelstekort structureel oplossen? Ik vrees van niet, het is oneerbiedig gezegd ‘dweilen met de kraan open’. Het tekort aan personeel is te groot. En iedere euro extra lijkt juist tot méér zorgvraag te leiden. Dat leerden we overigens al in de jaren zeventig van de vorige eeuw van Ivan Illich: aanbod vergroten helpt niet. Of het nu gaat om veiligheid, scholing of gezondheidszorg: meer aanbod leidt tot meer vraag en meer afhankelijkheid van professies (https://zorgstrategie.twynstragudde.nl/maken-professionals-de-client-niet-juist-afhankelijk/). Precies het tegenovergestelde effect van wat we beogen.

We stevenen af op een zorgsector die meer dan 100 miljard euro per jaar kost en waarbinnen de ouderenzorg de grootste groei veroorzaakt. Binnenkort heeft de samenleving het geld er niet meer voor over en komt de solidariteit onder druk te staan. Bezuinigingen zullen dan leiden tot verschraling en ouderen die niet de kwaliteit van leven hebben die we hen en onszelf toewensen. Een neerwaartse spiraal. Het zou mooi zijn als we die situatie weten te voorkomen.

De weg naar duurzame ouderenzorg

De enige manier om duurzame ouderenzorg mogelijk te maken is door het aanbod niet te laten groeien, maar juist te laten krimpen. Precies het tegenovergestelde van de huidige realiteit. We moeten er voor zorgen dat mensen juist niet ziek en/of afhankelijk worden. Of zo snel mogelijk weer op eigen benen kunnen staan. Zodat zij minder professionele zorg nodig hebben.

Minder ouderenzorg als verrassende strategische oriëntatie

Niet de personeelstekorten moeten de strategische prioriteit krijgen, maar het verminderen van de zorgvraag. Dáár ligt de opgave voor de samenleving en wat mij betreft ook voor zorginstellingen. Om zo de samenleving gezonder te maken en ook in de toekomst goede ouderenzorg veilig te stellen. Met vernieuwende strategieën en aanbod. Met bestuurlijk leiderschap en lef om dit vraagstuk op te pakken. Want het gaat in tegen alle heersende conventies en systemen die juist gericht zijn op groei. We hebben nu nog tijd en geld, laten we die verstandig inzetten op het juiste strategische vraagstuk: minder ouderenzorg.