Blog 4 van 4 Hoe zorgt een nieuw kabinet voor voldoende zorgpersoneel?

Voor de aanstaande verkiezing van de Tweede Kamer hebben wij op basis van de verkiezingsprogramma’s van de (volgens de peilingen) zes grootste partijen met de meeste kans op regeringsdeelname: VVD, CDA, D66, PvdA, Groen Links, SP een analyse gemaakt van de toekomst van de zorg op verschillende onderwerpen. Eerder zijn blogs verschenen over hoe het nieuwe kabinet de zorg gaat sturen en over het robuust maken van het zorgvastgoed. In dit blog gaan wij in op de arbeidsproblematiek in de zorg.

Toegevoegd door Eefje van Wichen op 5 maart 2021

Op veel plekken binnen het zorglandschap is het tekort al voelbaar. Dit heeft enerzijds te maken met de in- en uitstroom van personeel, maar ook met de manier waarop de zorg is georganiseerd. Het rapport ‘Passende zorg’ van het Zorginstituut en het NZa gaf aan dat, wanneer de zorg niet verandert, in 2040 één op de vier mensen in de zorg moet werken om aan de vraag tegemoet te komen.

Wij analyseerden wat de verkiezingsprogramma’s zeggen over het oplossen van de schaarste aan zorgpersoneel. Ook keken we of en hoe recente adviesrapporten een plek hebben gekregen in de programma’s van de VVD, CDA, D66, SP, GroenLinks en PVDA.

De verkiezingsprogramma’s pleiten voor aantrekkelijk werkgeverschap

In vrijwel alle verkiezingsprogramma’s krijgt goed werkgeverschap een prominente plek. Werken in de zorg moet aantrekkelijker worden, om daarmee zowel nieuwe zorgmedewerkers aan te trekken als huidige medewerkers te behouden. De partijen richten zich hierbij op de volgende vijf thema’s:

Vertrouwen

Door meer te vertrouwen op opgeleide professionals zijn minder regels en bureaucratie nodig. De partijen willen daarmee de werkdruk verlagen.

Autonomie en inspraak

Tegelijkertijd leidt het schrappen van regels tot meer autonomie. Autonomie komt in vele onderzoeken naar voren als een belangrijke bepaler van werkgeluk. Door de autonomie van de zorgprofessional te vergroten willen de partijen de aantrekkelijkheid van het werken in de zorg verder verbeteren.
Een aantal partijen vindt dat professionals inspraak moeten hebben bij het schrappen van regels en het bepalen van wat wel of niet zinnige zorg is. Ook richten partijen als de VVD, D66 en het CDA zich op het vergroten van de invloed van zorgprofessionals op het beleid, soms zelfs door ze concreet een plek in het bestuur van zorginstellingen te geven.

Flexibiliteit

Ook het vergroten van de flexibiliteit van de inzet van zorgmedewerkers draagt bij aan het aantrekkelijker maken van de zorg. In de partijprogramma’s wordt gepleit voor flexibelere roosters en inspraak in planning. Ook zien de partijen mogelijkheden voor flexibelere contracten, zodat medewerkers bijvoorbeeld makkelijker extra kunnen gaan werken.

Salaris

Meer waardering voor zorgmedewerkers, betekent ook meer salaris. Dat vinden alle partijen behalve D66 en de VVD. D66 vindt dat het aan de zorginstellingen zelf is om de cao’s en functiewaarderingen te bepalen en de VVD wil op andere manieren dan salarisverhoging in de zorg investeren.

Opleiding

Voornamelijk de VVD en D66 vinden het belangrijk om zorgprofessionals opleidingsmogelijkheden en doorgroeimogelijkheden te bieden. Zij zien dit als een belangrijk onderwerp binnen goed werkgeverschap. In de andere partijprogramma’s wordt hier niet nadrukkelijk over gesproken.

Hoe zorgt een nieuw kabinet voor voldoende zorgpersoneel

Een aantal van deze voorstellen klinkt charmant maar betreft de interne bedrijfsvoering van zorgorganisaties, zoals bijvoorbeeld roostersystematiek. De vraag is hoeveel invloed de politiek hierop uit kan oefenen. Het initiatief en de uitwerking hiervan ligt immers grotendeels bij zorgorganisaties zelf. Het enige wat de overheid kan doen is faciliteren en ondersteunen.
Anderzijds is de invloed van de overheid wel groter bij thema’s als salaris, opleiding en wet- en regelgeving die de administratieve last beïnvloedt en inspraak van zorgpersoneel regelt.

Andere maatregelen die in de partijprogramma’s naar voren komen met betrekking tot krapte op de arbeidsmarkt zijn gerelateerd aan digitalisering en inzet van technologie. Ondersteuning van technologie kan ervoor zorgen dat de zorg minder arbeidsintensief wordt. Voornamelijk het CDA, D66 en de VVD geven hier specifiek aandacht aan. Zij willen digitalisering stimuleren door de bekostiging aan te passen en nieuwe opleidingen te faciliteren.

Adviezen worden soms over genomen, soms in de wind geslagen

Eind 2020 zijn er verschillende adviesrapporten gepubliceerd over de toekomst van de zorg, zoals het rapport ‘Passende Zorg’ van de NZa en het Zorginstituut en de adviezen van de Commissie Werken in de Zorg. Een deel van deze adviezen is terug te vinden in de partijprogramma’s. Maar er is ook een deel dat geen plaats heeft gekregen in de programma’s of dat expliciet in de wind wordt geslagen. Hierna een paar opvallende punten.

Advies: bevorder het aantrekken van personeel uit andere sectoren

Zorg dat personeel uit andere sectoren makkelijker kan overstappen naar de zorg, zo luidt het advies van de Commissie Werken in de Zorg. Gedurende de coronapandemie zijn er in enkele sectoren veel ontslagen gevallen. De interesse om in de zorg te werken is gegroeid. Op dit moment bestaat er nog geen landelijke ingerichte infrastructuur om deze mensen vanuit een andere sector naar de zorg te leiden. Terwijl hier wel een mooie kans ligt om de krapte op te vangen. Het opzetten van een intersectorale infrastructuur om belangstellenden naar de juiste baan of opleiding in de zorg te begeleiden is juist nu relevant en is bij uitstek iets waar de overheid een rol in kan spelen.

Een ander aspect bij het bevorderen van het overstappen is het flexibiliseren van de beroepen in zorg en welzijn. Door medewerkers in te zetten waar dit al kan, nog voordat zij aan alle opleidingseisen voldoen, kunnen zij eerder in het werkveld instromen en bijdragen. Ook het anders matchen van werk en medewerkers wordt genoemd: bijvoorbeeld door te kijken of alle noodzakelijke competenties in een IC-team aanwezig zijn in plaats van bij iedere individuele IC-medewerker. Geen van deze adviezen komt expliciet naar voren in de partijprogramma’s.

Advies: bied werkzekerheid binnen een netwerk

Als tweede adviseert de Commissie Werken in de Zorg om zorgprofessionals werkzekerheid te geven binnen een regionaal netwerk van samenwerkende organisaties. Een concreet voorbeeld hiervan is De Werkgeverij: een samenwerkingsverband van werkgevers en hun werknemers in Zorg, Welzijn, Kinderopvang en Jeugdzorg. De partners delen onderling werk, talenten en scholing, gebaseerd op goed werkgeverschap, goed werknemerschap en vertrouwen (zie ook https://werkgeverij.nl). Ook dit punt is niet in de verkiezingsprogramma’s geland.

Advies: salarisverhoging is geen structurele oplossing

In enkele adviezen komt ook het onderwerp salarisverhoging aan bod. Daarbij wordt expliciet genoemd dat salarisverhoging geen structurele oplossing is om in de toekomst medewerkers te enthousiasmeren of te behouden. Opvallend is dat, ondanks deze constatering, vier van de zes partijen pleiten voor meer salarisverhoging.

Advies: faciliteer een maatschappelijke dialoog

Hoe moet de zorg er over tien jaar uitzien? Met die vraag moet volgens de adviesrapporten gestart worden, gevolgd door de vraag hoe we er voor zorgen dat er voldoende, goed toegeruste zorgmedewerkers beschikbaar zijn om die visie werkelijkheid te maken. Uit de verkiezingsprogramma’s wordt onvoldoende duidelijk hoe de politieke partijen die onvermijdelijke maatschappelijke dialoog willen gaan faciliteren.

Afwachten is geen optie

Het is verleidelijk om nu op de handen te gaan zitten en af te wachten hoe de verkiezingen, en daaropvolgend de coalitievorming en het regeerakkoord, uitpakken. Maar wie tussen de regels van de adviezen doorleest, ziet ook veel ruimte voor initiatief. Met de lessen uit de corona-crisistijd nog vers in het geheugen zou het een gemiste kans zijn om nu niet door te pakken. Dit is hét moment om het werken in flexibele samenwerkingsverbanden door te zetten, om in de regio vanuit gezamenlijkheid aan de slag te gaan met deze maatschappelijke opgave. Want dat er sprake is van een gezamenlijk belang is helder. Dus vergeet de zoektocht naar de ultieme regio-indeling, kijk over het organisatiebelang heen en zoek partijen die ook energie en urgentie voelen op dit thema. Want inmiddels hebben we gezien wat er door middel van samenwerking en gezamenlijke intenties gerealiseerd kan worden.

Praktijkadvies voor de formatietafel

We sluiten dit blog af met een advies rechtstreeks vanuit het werkveld. We vroegen aan verpleegkundigen: wat zorgt ervoor dat jij blijft werken in de zorg en wat verwacht je van de politiek? Het antwoord luidt vrij simpel: ‘Zorgprofessionals zetten alles aan de kant om te zorgen voor hun patiënt. Dat zit in hun aard. Zij hopen dan ook dat de politiek voor hen zorgt, zoals zij dat voor hun patiënten en cliënten doen.’
Zo’n advies verdient straks een prominente plaats op de formatietafel.

En nu verder?

Eerder in deze blogreeks verschenen de volgende blogs:

Alle blogs reflecteren op de zorgparagrafen van de verkiezingsprogramma’s van de (volgens de peilingen) zes grootste partijen met de meeste kans op regeringsdeelname: VVD, CDA, D66, PvdA, Groen Links, SP.

Op welke manier ben jij bezig met de arbeidskrapte en modern werkgeverschap?

Wil je hierover van gedachten wisselen of heb je een duidelijke mening? Laat het ons weten via onderstaand formulier, want wij komen graag met je in contact.

Heb je een vraag voor ons?

Meer inzichten

Blog

Neem contact op met

Eefje van Wichen

Interim-manager Zorg

Alle mensen

Neem contact op met

Eefje van Wichen

Interim-manager Zorg

Alle mensen

Werken aan transities

Impact

Opleiden

Wie we zijn

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Impact

Onze resultaten bij opdrachtgevers

Werken bij

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Waar wij aan werken

Wie we zijn

Impact op morgen

Recente vacatures

Organisatieadviseur Laadinfrastructuur

(Ervaren) Adviseur en Projectmanager Zorghuisvesting

Blog 4 van 4 Hoe zorgt een nieuw kabinet voor voldoende zorgpersoneel?

De verkiezingsprogramma’s pleiten voor aantrekkelijk werkgeverschap

Vertrouwen

Autonomie en inspraak

Flexibiliteit

Salaris

Opleiding

Adviezen worden soms over genomen, soms in de wind geslagen

Advies: bevorder het aantrekken van personeel uit andere sectoren

Advies: bied werkzekerheid binnen een netwerk

Advies: salarisverhoging is geen structurele oplossing

Advies: faciliteer een maatschappelijke dialoog

Afwachten is geen optie

Praktijkadvies voor de formatietafel

En nu verder?

Heb je een vraag voor ons?

Meer inzichten

Nieuw leiderschap: sleutel tot domeinoverstijgend samenwerken

Krachten bundelen: De Boei en De Haven transformeren ouderenwelzijn

Evaluatie van het ZonMw-programma Zwangerschap en Geboorte

Neem contact op met

Eefje van Wichen

Neem contact op met

Eefje van Wichen