Interview ‘Als we alle huizen willen verduurzamen, moeten we mensen met liefde en aandacht betrekken'

‘In haar dagelijkse leven helpt Hanke Nijman, adviseur Energie bij TwynstraGudde, opdrachtgevers bij het mensgerichter maken van de energietransitie. Dit heeft ze in haar eigen leven in praktijk gebracht. Met haar vriend kocht ze een klushuis in Zeist, die ze nu samen aan het verduurzamen zijn. Niet alleen om zelf te ervaren wat verduurzaming met zich meebrengt, maar ook om anderen te inspireren. In een interview vertelt Hanke over haar stappen in het proces, waar ze trots op is, waar ze tegenaan loopt en wat ze meeneemt in haar werk.

Toegevoegd door Wietse Kruijsse op 18 november 2021

Op 8 november zijn we welkom in Zeist, bij het nieuwe, duurzame huis van Hanke Nijman en haar vriend Maurits. We lopen op platen naar de voordeur en het licht van een losse peer aan het plafond verraadt dat er nog hard geklust wordt. Hanke doet enthousiast open, ze heeft er zin in!

Waar het allemaal begon

Drie jaar geleden sloot Hanke zich met Maurits aan bij een groep mensen die een community van tiny houses wilde bouwen op een oud campingterrein op de Utrechtse heuvelrug. Ze speelden al langer met het idee om duurzamer te wonen met weinig spullen, en nu kwam deze mooie kans voorbij. Helaas liep het project door meerdere redenen anders, maar het alternatief was snel bedacht: een klushuis kopen en dat zelf compleet verduurzamen. Na een aantal bezichtigingen was het raak: een klein, stenen huis in Zeist.

Maurits en Hanke met plannen op tafel
Fotografie: Mayera Beij

Rondleiding door het huis

Terwijl we door het huis lopen kijken we onze ogen uit. Alles, maar dan ook (vrijwel) alles, is zelf gedaan. Deurposten zijn verplaatst, muren zijn afgebroken en opgebouwd, de badkamer is aangelegd en de muren strak geverfd. Hanke kan ons precies aanwijzen waar de elektra en leidingen door de plafonds en muren lopen, want dat was haar eigen project, en ook kitten is inmiddels haar specialiteit. Haar vriend Maurits is daarentegen bezig om het hele huis smart te maken. Hij bouwt een eigen systeem om de data uit te lezen. Zo hebben ze de data in eigen beheer zodat fabrikanten niet stiekem mee kunnen kijken.

Warmtepomp en decentrale ventilatie

Hanke laat ons de warmtepomp en de decentrale ventilatie zien. De warmtepomp zorgt voor een lekker warm huis en stookt op basis van de buitentemperatuur. Hiermee verwarmt de warmtepomp continu een beetje, want het kost minder energie om steeds een beetje te verwarmen dan in één keer veel. Ook laat Hanke ons de watertank zien die voorziet in voldoende warm water voor douchen en koken. Deze wordt ook door de warmtepomp verwarmd tot gemiddeld 49 graden. Via een app kun je gemakkelijk de temperatuur van het water zien en kun je zelfs een powerknop gebruiken waarmee de warmtepomp het water extra snel verwarmt bij veel gebruik.

Isolatie is erg belangrijk bij verduurzamen, maar wanneer je een huis goed isoleert is de keerzijde dat je de kieren, en daarmee een deel van je ventilatie kwijt raakt. Daarom hangt er een aparte warmte-terug-win (WTW) ventilator in de keuken die de lucht ververst in het beneden vertrek. De WTW zuigt warme lucht van binnen naar buiten en warmt daarmee meteen de koudere lucht van buiten op die naar binnen wordt gebracht. Zo raak je bijna geen warmte kwijt terwijl je ventileert.

Een eerste klusplan

Zodra ze in januari 2021 officieel de sleutel kregen, kon midden in coronatijd het klussen beginnen. Terwijl een bouwbedrijf werd gezocht voor een aanbouw, lieten Hanke en Maurits een aantal aannemers en energieadviseurs langskomen om het huis te bekijken, advies te vragen en eerste offertes op te laten maken. Hun adviezen in combinatie met eigen onderzochte kennis vormden de basis voor een eerste klusplan. Als echte projectmanagers gingen ze met sticky notes in de weer om alle stappen in kaart te brengen, werd structuur aangebracht in een online flowchart en konden de eerste klusmaterialen besteld worden. Met beiden een achtergrond in industrieel ontwerpen, twee keer twee rechterhanden, frisse klusmoed en oog voor detail werden de eerste plannen al snel omgezet in actie: met volle energie gingen ze aan de slag.

Foto Hanke met electriciteit
Fotografie: Mayera Beij

‘Elke klus die je afrondt is een feestje’

Als we vragen waar Hanke tot nu toe het meest trots op is, hoeft ze niet lang na te denken. De installatiesystemen, reageert ze meteen enthousiast. De elektra, riolering en waterleidingen hebben ze helemaal zelf aangelegd. Dat is een grote puzzel, maar dat maakt het ook juist zo’n leuke uitdaging. Alles zorgvuldig en precies op elkaar afstellen tot het werkt, dat is een grote overwinning.

‘Het wordt de individuele klusser soms moeilijk gemaakt’

Op de vraag waar ze tegenaan liepen bij het klussen begint Hanke direct over haar verbazing dat NEN normen niet openbaar gedeeld worden op het internet. Deze kwaliteitsnormen borgen de veiligheid en kwaliteit in huis en zijn nodig om een verzekering te kunnen aanvragen. Om de normen te zien moet je betalen, of zelf alle losse stukjes informatie online opzoeken. Met haar achtergrond in elektronica kwam ze gelukkig zelf een eind en kon ze de eindontwerpen laten checken door een expert. Maar ze vraagt zich wel af waarom het de individuele klusser zo moeilijk wordt gemaakt om veilig te werken.

Ook geeft ze toe dat het verduurzamen van een huis veel regelwerk vereist en het best ingewikkeld is om afspraken met verschillende partijen op elkaar af te stemmen. Zo noemt ze het voorbeeld van een installateur van een verwarmingsinstallatie die liever niet wil dat de vloerenleverancier de vloeren aanlegt, want als er iets mis gaat raakt de warmtepomp ontregeld. Andersom wil de vloerleverancier niet dat iemand anders de verwarming erin legt, omdat hij bang is voor fouten. Dit vereist veel afstemming en dat kost tijd.

Ook moeten er veel subsidies worden aangevraagd, wat veel papierwerk met zich meebrengt. Deze aanvragen moeten allemaal op de juiste manier op elkaar aansluiten, met certificaten en papieren van verschillende leveranciers, om goedkeuring te krijgen op alle maatregelen. Hanke en Maurits zijn twee hoogopgeleide professionals met een baan in de energietransitie, en zelfs zij vinden het subsidie proces ingewikkeld. Hoe moet een leek dit dan doen, vraagt Hanke zich terecht af.

Nieuwe inzichten over het proces

Nu ze zelf hun huis hebben verduurzaamd, kijkt Hanke anders aan tegen het proces. Ze vertelt dat ze opziet tegen het aanvragen van de subsidie. Die regelingen zijn ingewikkeld, daarmee maken ze het mensen wel moeilijk om de stap te zetten hun huis te verduurzamen. Ook is ze verbaasd over de stigma’s en angsten die heersen rondom het wonen in een duurzaam huis. Vragen als ‘wordt het dan niet koud in je huis?’ of ‘werkt dat dan wel?’ worden regelmatig gesteld. Terwijl Hanke juist positief verrast is hoe vanzelfsprekend en gemakkelijk de warmtepomp, inductiekookplaat en nieuwe ventilatie zijn. Mensen moeten meer geïnformeerd worden en leren dat een duurzaam huis nét zo goed werkt als een ‘normaal’ huis.

‘Mensen moeten ontzorgd worden’

Daarmee is echter niet alles gezegd. Het proces om je huis te verduurzamen lijkt van een afstandje niet zo ingewikkeld, maar het gaat wel om je eigen ‘thuis’. Je wil zeker weten dat het goed geregeld is, dat er niet iemand een tikfoutje maakt in een berekening, of ergens even niet goed over nagedacht heeft. Als we alle huizen willen verduurzamen (volgens de afspraken uit het Klimaatakkoord) dan vraagt dat veel inzet van anderen om mensen te ontzorgen. Het vraagt van rijksoverheid, gemeenten, woningcorporaties en andere organisaties om met liefde en aandacht mensen te benaderen, met hun te kijken wat hen bezig houdt en vervolgens te kijken wat er precies past in hun situatie. En dan op zo’n manier dat je autonomie behoudt. Kortom: om de energietransitie waar te maken moeten we hem mensgericht maken.

Tips voor wie zelf aan de slag wil

‘Gewoon gaan DOEN! Ga stapsgewijs te werk en houd het overzicht, zo voorkom je dat je dingen over het hoofd ziet en de juiste volgorde van aansluitingen en klussen kunt aanhouden. Daarnaast is het belangrijk dat je weet waar je grenzen liggen. Weet je bijvoorbeeld niet zeker of de elektriciteit goed ligt? Laat het dan keuren of checken, voordat het écht misgaat. Dus doe wat je zelf kunt, maar besteed het bij twijfel liever uit.’ Ten slotte een laatste tip: gebruik goede materialen, zoek online voor een goede deal en bestel ze op tijd!

Volgende stappen

Hanke en Maurits klussen hard door en de eerstvolgende stap in de planning is het leggen van de parketvloer. Dan kunnen ‘eindelijk’ de meubels uit de opslag en wordt ook de benedenverdieping bewoonbaar. Stiekem kan Hanke niet wachten om op de bank te kunnen ploffen, om tussen het klussen door even te kunnen genieten van een welverdiende koffiepauze. Op korte termijn worden ook de voortuin en de oprit aangepakt. Hier komt een laadpaal te staan, zodat ze gemakkelijk hun auto kunnen opladen.

De passie en trots spatten van Hanke af, en terecht. Ook al staan de deuren nog niet in hun posten en moet het parket nog gelegd worden, het mooie eindresultaat is al goed in te beelden. Ze kan niet wachten om het huis, wanneer het verder af is, open te stellen voor buren en vrienden. Ze hoopt daarmee anderen te inspireren en te overtuigen om stappen te zetten in de verduurzaming van hun eigen woning. Ook neemt ze haar eigen ervaringen mee in haar werk als adviseur om de energietransitie nog mensgerichter te maken.

Een kijkje in het huis van Hanke

Het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving heeft, als onderdeel van hun thema ‘Moedige Praktijken’, onderstaande video gemaakt, waarin Hanke vertelt over hoe zij het verduurzamen van haar huis ervaren heeft, hoe ze het hebben aangepakt en wat ze ervan hebben geleerd. (Fotografie: Mayera Beij).

Betrek mensen met liefde en aandacht als we alle huizen willen verduurzamen

Meer weten?

Wil jij meer weten over het verduurzamen van je eigen huis, buurt, wijk of gemeente? Wil je hierover graag een keer in gesprek met Hanke of een andere adviseur van TwynstraGudde? Vul dan onderstaand contactformulier in, dan nemen we op korte termijn contact met je op.

Interventies

We hebben vier social design interventies ontwikkeld, die de kans bieden om de energietransitie in een straat, wijk of dorp mensgericht te maken. Deze interventies hebben we gebundeld in een boekje. Deze kun je via onderstaande knop downloaden. Zo heb je ze overzichtelijk bij elkaar en altijd tot je beschikking.