Gemeente Zagreb Fietsplan Zagreb: meer ruimte voor fietsers

De gemeente Zagreb, hoofdstad van Kroatië, wilde binnen haar grenzen meer ruimte geven aan de fiets. Gezien de ervaring die we in Nederland hebben met fietsen vroeg de gemeente of TwynstraGudde wilde adviseren. Een mooie en uitdagende kans om onze fietsexpertise in een lokale, buitenlandse context in te zetten. Samen met MoveMobility hebben we een strategie ontwikkeld en die in een helder en toegankelijk fietsplan verwerkt. De opdrachtgever reageerde enthousiast en ging direct aan de slag.

Zagreb is een echte autostad. Om het verkeer beter te laten doorstromen en de leefbaarheid te vergroten, zocht de gemeente hulp om de kwaliteit van de fietsinfrastructuur en het fietsgebruik te vergroten. Die hulp was hard nodig, want de stad kent meerdere grote uitdagingen. Zo zijn veel fietspaden vanachter het bureau ontworpen. Die fietspaden lijken op papier prima, maar zijn in de praktijk niet gebruiksvriendelijk of veilig. Dat houdt in dat ze maximaal slechts 60 cm breed zijn en dat fietsers regelmatig over de stoep worden geleid. Dit levert wrijving op met voetgangers die hier ook gebruik van maken. Soms stopt een fietspad plots, omdat er alleen toestemming is voor een fietspad tot een bepaald stadsdeel of wijkgrens. Ook is het niet ongebruikelijk dat er ineens een obstakel op het fietspad staat of dat een fietspad direct naast zesbaanssnelweg ligt. Stuk voor stuk zijn het problemen die oplosbaar zijn, maar vanwege de omvang kon de stad niet bepalen waar ze als eerste mee aan de slag moest. De gemeente had behoefte aan prioritering van wat ze eerst kon doen en wat later. Daarin hebben we ze geadviseerd.

Keuze voor meest impactvolle fietsroutes door lokale medewerkers

Als basis voor het actieplan hebben we kwantitatief en kwalitatief onderzoek gedaan. Onze vaste partner MoveMobility nam de kwantitatieve kant voor haar rekening. Omdat we in Nederland veel ervaring hebben met fietsen, verzamelde en presenteerde MoveMobility voorbeelden en goedwerkende maatregelen, zoals rotondes, veilige kruispunten en gescheiden fietspaden. Zo kreeg de gemeente een beeld van hoe en waarom Nederlanders fietsen en welke fietsoplossingen in ons land worden geboden. Met behulp van de MoveMeter van MoveMobility en bestaande data uit Zagreb, werd duidelijk hoe de inwoners zich verplaatsen en welke hoofdroutes voor woon-werk-school-verkeer het meest worden gebruikt. Daardoor was het mogelijk om wegen te prioriteren en zoveel mogelijk impact te maken. Uiteindelijk hebben we vijf routes gekozen, als startpunten voor het nieuwe fietsnetwerk van Zagreb. Voor ons was het erg belangrijk om de prioritering van maatregelen samen met de mensen uit Zagreb te doen. Gebeurt dat vanuit onze eigen expertise en ons Nederlandse kader, dan sluipen er aannames in. Tijdens een interactieve sessie konden lokale medewerkers zelf maatregelen waarderen.

Inzicht in huidige mobiliteit en mogelijke maatregelen

Om een goed begrip van Zagreb te krijgen, hebben we ook kwalitatief onderzoek gedaan. Hoe is de mobiliteit in de stad georganiseerd, tegen welke obstakels loopt de gemeente op en welke maatregelen kan de gemeente inzetten? Om op die vragen antwoorden te krijgen, hebben betrokkenen vanuit verschillende rollen hun ervaringen met ons gedeeld.

‘Dankzij de fietsexpertise uit Nederland weten we nu beter hoe fietsers onze stad ervaren.’

Gemeente Zagreb

Bekijk de stad vanuit gebruikersperspectief

Eén van de issues was ontwerpen zonder de gebruikerservaring te betrekken. Veldwerk was dan ook een cruciaal onderdeel van ons onderzoek. Wil je een uitvoerbaar plan maken, dat aansluit op de behoefte van fietsers, dan moeten we eerst begrijpen wat een fietser ervaart als deze door Zagreb fietst. Hoe ziet de fietstocht eruit? Wat komt de fietser tegen? Is het overal veilig om te fietsen? Om antwoorden te vinden op die vragen hebben we de stad vanuit gebruikersperspectief bekeken. Tijdens een fietssafari hebben we de stad met een aantal inwoners verkend. Door zelf de stad in te gaan, konden ze persoonlijk ervaren hoe het is om in Zagreb op de fiets te stappen. Samen hebben we het fietsnetwerk afgefietst en doorleefd en gekeken welke maatregelen kansrijk zijn en welke niet. Al snel konden we daaruit de eerste richtingen vaststellen.

Met interactieve sessies een actieplan maken

De volgende stap was om die richtingen in een actieplan tot leven te brengen. We hebben de straten en fietspaden van Zagreb in interactieve sessies in beeld gebracht via kaarten, visuele voorbeelden en gebruikerservaringen. Vervolgens hebben we de betrokkenen uitgedaagd om zich uit te spreken over wat in hun ogen haalbaar is en wat niet. Ook hebben we handvatten en voorbeelden geformuleerd en zeven focusgebieden voorgesteld. Denk aan richtlijnen en kwaliteitsstandaarden voor fietspaden om een uniform en veilig beeld te krijgen.

Gemeente start meteen met fietsprojecten

Vrijwel meteen na de presentatie van ons plan startte de gemeente Zagreb een aantal fietsprojecten, zoals de aanleg van een fietspad langs een treinspoor. De gemeente voelt zich dan ook zeer geholpen met onze concrete handvatten voor waar ze met het verbeteren van de fietsstructuur moet beginnen. Door onze grote aandacht voor de gebruikerskant heeft de gemeente aan de ene kant beter inzicht in waarom gebruikers de auto pakken en aan de andere kant hoe de fietser de huidige situatie ervaart. Daarmee kan de gemeente haar inwoners helpen om op een andere manier door de stad te reizen.